De Waarheid

Kortgeleden een gesprek bijgewoond waar het ging om waarheid. Ik hoorde daar termen als "De Waarheid, absolute waarheid, mijn waarheid, relatieve waarheid", etc. Standpunt ingenomen dat wij "De Waarheid" niet kennen. Ik schrijf dit met hoofdletter om deze waarheid te onderscheiden van de anderen, zonder te willen beweren dat die anderen er ook zijn. Ook met hoofdletter om aan te geven dat het iets is waarvan ik het bestaan niet ken of bevat (of kan bevatten). Er is iets meer dan wat ik ken of weet. Mijn kennen is beperkt. Ik denk dat ik niet in staat ben alles te be/omvatten. Dus buiten mijn denkvermogen is er iets groters dan ik ooit bij elkaar zou kunnen denken.

Maar wat is nu waarheid? Meta(fysisch) gezien misschien een aanduiding voor een kwaliteit van iets. Iets is waar. Ik noem dat dan maar een waarheid. Een uitspraak kan waar zijn. Maar toch is dit niet absoluut. Als ik zeg 1 + 1 = 2, dan is dat alleen maar waar omdat we dat met elkaar hebben afgesproken. Aan de andere kant, als ik een appel bij een appel voeg dan heb ik iets, twee appels. Maar, dat is niet zozeer waar. De appels zijn! Ik duidt het aan als twee appels maar dat is op zich niet waar zonder een andere afspraak, namelijk dat 1 + 1, 2 is. Waar is dus als het voldoet aan een eerder overeengekomen criterium. Het is dus controleerbaar.

Als iemand iets beleeft of ervaart wat niet kan worden gecontroleerd (met de middelen die we nu hebben), dan kan daarvan niet worden vastgesteld of het waar is. De persoon echter die het meemaakt is er zelf van overtuigd dat het waar is, let op overtuigd dat het waar is. Hij/zij heeft alle redenen om aan te nemen dat het waar is. Bijvoorbeeld verliefd zijn (hè, wat een saai voorbeeld eigenlijk). Dat is niet verifieerbaar maar kan toch waar zijn. Dit zou je dus een persoonlijke waarheid kunnen noemen. Ik hou het toch nog even op overtuiging. Je zou kunnen zeggen: "Ik denk dat het waar is". Je kunt er voor kiezen om ernaar te handelen, erop te vertrouwen. Dit kan juist zijn maar ook een vergissing blijken te zijn. Interessant woord, "vergissen". Het lijkt wel afgeleid van gissen, raden. Vergissen is verkeerd geraden. Niet vergissen is dus juist gissen. De toekomst wijst uit dat het klopte. Wij bouwen dus waarheden op door te gissen, raden en later te ontdekken dat het zo wel of niet uitwerkte. Dus aan waarheid gaat veronderstelling, een gok, een risico vooraf. Kwetsbaar opstellen dus.

Maar soms heeft iets zo vaak uitgewezen te kloppen, ook al is het niet te beredeneren, dat we het als voldoende betrouwbaar aannemen op ons verder redeneren op te baseren. Het blijft een zoeken, gokken, raden, gissen. Steeds opnieuw vaststellen of het klopt/werkt. Als het vaak genoeg blijkt te kloppen vinden wij het waar en gebruiken het als zodanig.